BHP na budowie jest ważne na wszystkich stanowiskach, ale szczególnie istotne okazuje się w przypadku, gdy zadaniem pracownika jest praca na wysokości. Przepisy nakładają wówczas na budowlańców sporo dodatkowych obowiązków. A przecież prac na wysokościach nie brakuje nie tylko w przypadku robót związanych ze wznoszeniem bloków czy wieżowców, ale również przy remontach pokryć dachowych czy wykonywaniu ociepleń starszych budynków. Zresztą zasady BHP rozszerzają określenie „pracy na wysokościach” na szereg innych obowiązków, z jakimi mamy do czynienia na budowie.
Podstawą bezpiecznej pracy na wysokości jest przestrzeganie przepisów BHP. Niestety, statystyki dotyczące wypadków związanych z takim typem robót są alarmujące. Ubrania ostrzegawcze, takie jak bluza odblaskowa lub kurtki odblaskowe to jedynie podstawa, którą wymaga się w większości prac. Pracując na wysokości potrzebne są też inne rodzaje zabezpieczeń przeznaczone specjalnie do wykonywania pracy w niebezpiecznych warunkach. Dlatego tym ważniejsze jest, by pracodawca zapewnił pracownikowi zestaw asekuracyjny oraz odpowiedni sprzęt do pracy na wysokości. Podpowiadamy, jakich przepisów należy przestrzegać i w co zaopatrzyć się do prac na wysokościach.
Praca na wysokości – przepisy. Co trzeba wiedzieć?
O tym, że upadki z dużej wysokości są niezwykle niebezpieczne, nie trzeba nikogo przekonywać. Potwierdzają to tylko smutne dane Państwowej Inspekcji Pracy, z których wynika, że to właśnie upadki z wysokości są najczęstszą przyczyną najpoważniejszych wypadków w czasie pracy. Jak wynika ze sprawozdania Głównego Inspektora Pracy, tylko w 2018 r. aż 48 z takich wypadków przy pracy zakończyło się śmiercią pracownika. W przypadku statystyk obejmujących jedynie zdarzenia na budowach wygląda to jeszcze gorzej – tam co trzeci śmiertelny wypadek to skutek upadku z wysokości.
Jak zatem, według przepisów, kwalifikowana jest praca na wysokości? Ile metrów nad ziemią znajdują się stanowiska pracy osób, które powinny dodatkowo się zabezpieczać? Okazuje się, że wcale nie trzeba wspinać się na bardzo wysokie kondygnacje. Za pracę na wysokości uznaje się bowiem wszelkie roboty wykonywane co najmniej metr nad ziemią lub poziomem podłogi. Wyjątkiem są sytuacje, gdy pracownika otaczają ze wszystkich stron ściany lub inne stałe bariery o wysokości przynajmniej 1,5 metra. Tragiczne statystyki wyjaśniają podejście, z jakim tym zagadnieniem zajęło się ministerstwo pracy i polityki socjalnej. Czym według niego jest praca na wysokości? Przepisy zaliczyły ją do prac szczególnie niebezpiecznych.
Zasady BHP nie precyzują, w jakim miejscu ma się odbywać praca na wysokości. Przepisy przyjmują, że mogą być to zarówno roboty na platformach czy rusztowaniach, jak i maszynach bądź innych urządzeniach.
Nadzór w czasie pracy na wysokości
Zgodnie z prawem bezpieczna praca na wysokości powinna się zatem odbywać pod bezpośrednim nadzorem wyznaczonej do tego osoby. W przypadku budowy może być nią kierownik albo inna osoba z szerokimi uprawnieniami. Każdy pracownik powinien być także odpowiednio poinstruowany o zasadach bezpieczeństwa obowiązujących przy takim rodzaju robót.
Wymogiem jest również zapewnienie środków zabezpieczających, do których należy sprzęt bhp do pracy na wysokości. Warto zaznaczyć, że w przypadku wypadków związanych z pracą na wysokości odpowiedzialność spada na kierownika budowy oraz pracodawcę. Na każdym placu budowy należy więc przygotować szczegółowe wymagania dotyczące prac na wysokości i przedstawić je pracownikom.
Pracodawca powinien:
- sporządzić listę prac, które klasyfikuje się jako roboty na wysokości; powinna uwzględniać także prace konserwacyjne czy okresowe;
- przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego, by wprowadzić dodatkowe zabezpieczenia;
- zakupić środki ochrony indywidualnej dla pracowników i dokonywać ich okresowych przeglądów,
- weryfikować i aktualizować listę prac na wysokości,
- zagwarantować asekurację dla pracowników wykonujących roboty na dużych wysokościach.
Kto może wykonywać pracę na wysokości?
Sami pracownicy też muszą jednak spełniać określone wymagania. Nie każda osoba nadaje się do takich robót, jak praca na wysokości. Przepisy stanowią, że osoba przeznaczona do takich zadań musi:
- mieć ukończone 18 lat,
- zaliczyć szkolenie BHP i legitymować się ważnym zaświadczeniem, które to potwierdza,
- legitymować się orzeczeniem lekarskim o braku przeciwwskazań do pracy na wysokościach; w tym celu przechodzi się tzw. badania wysokościowe,
- zapoznać się z oceną ryzyka zawodowego oraz procedurami dotyczącymi pracy na wybranym stanowisku,
- otrzymać od pracodawcy środki ochrony indywidualnej i przejść szkolenie z ich wykorzystywania.
Jakie są przeciwwskazania, które wykluczają pracownika z obowiązków, z jakimi wiąże się praca na wysokości? Przepisy wskazują na przykład na zaburzenia neurologiczne. Kłopotem będą także wszelkie wady i problemy ze słuchem oraz wzrokiem. Dodatkowo osoby pracujące na wysokościach powinny wyróżniać się odpowiedzialnością oraz dbałością o przestrzeganie zasad bezpieczeństwa.
Zabezpieczenie stanowiska pracy na wysokości
Zanim przejdziemy do zastanawiania się nad tym, w jaki sprzęt do prac na wysokości najlepiej zaopatrzyć pracownika, na budowie należy zastosować środki ochrony zbiorowej. To o nich pracodawca powinien pomyśleć w pierwszej kolejności. Tam, gdzie tylko to możliwe, wokół stanowisk pracy na wysokości powinny znajdować się bariery lub rusztowania. Takie konstrukcje pomagają w przypadku zachwiania równowagi czy poślizgnięcia się na wysokości. Dopiero wtedy, gdy stanowiska pracy nie da się ogrodzić balustradą, należy przejść do dobierania środków ochrony indywidualnej.
Wielu pracodawców stosuje także na budowach siatki bezpieczeństwa. To systemy, które mają za zadanie “wyłapywanie” spadających ludzi lub przedmiotów. Wybór odpowiednio wytrzymałej siatki i jej prawidłowy montaż oznaczać może nawet możliwość rezygnacji z indywidualnych środków ochrony pracownika.
Ważna jest także odpowiednia organizacja pracy, polegająca na wyznaczeniu takich dróg przemieszczania się pracowników, by jak najbardziej ograniczyć ryzyko upadku z dużej wysokości. Do tego dochodzą także procedury zabezpieczenia i ściągania pracowników, którym taki upadek już się przydarzył i na przykład wiszą w szelkach bezpieczeństwa.
Praca na wysokości – sprzęt zabezpieczający dla pracownika
W większości przypadków nie można jednak pozwolić sobie na rezygnację z indywidualnego sprzętu do pracy na wysokości. Dostarczenie takich środków należy do obowiązków pracodawcy, który za darmo przekazuje je w użytkowanie podwładnemu. A do tego powinien okresowo sprawdzać stan techniczny tych urządzeń, weryfikując, czy nie straciły one swoich właściwości.
Zestawy asekuracyjne do pracy na wysokości składają się z trzech grup przedmiotów. Pierwszą stanowią uprzęże, czyli popularne szelki bezpieczeństwa. Druga to systemy łącząco-amortyzujące, na które składają się między innymi różnego rodzaju linki bezpieczeństwa oraz zatrzaśniki przypinane do szelek. Ściśle związana z poprzednimi jest trzecia grupa środków ochrony, czyli punkty zakotwienia, w których przymocowuje się systemy amortyzujące.
Praca na wysokości – przepisy. Jakie szelki bezpieczeństwa wybrać?
W przypadku szelek bezpieczeństwa najistotniejszym kryterium wyboru jest to, czy sprzęt został wykonany zgodnie z normą PN-EN 361. To wytyczne obowiązujące przy pracy na wysokościach w całej Europie. W związku z tym do wykonywania obowiązków na budowie nie nadają się inne konstrukcje, takie jak szelki alpinistyczne, z których czasami usiłują korzystać pracownicy.
Poszczególne rodzaje uprzęży różnią się między sobą przede wszystkim sposobem mocowania. Najprostsze są modele z mocowaniem grzbietowym lub mostkowym. Nadają się do prostych prac na wysokości, przy trudniejszych nie będą zbyt wygodne. Kiedy do wykonania zadania potrzebne są obie ręce, należy zatem sięgnąć raczej po szelki pozycjonujące, które posiadają jeszcze boczne zaczepy. Takie szelki będą bezpieczniejsze i wygodniejsze, ponieważ posiadają więcej niż jeden punkt, do którego można przypiąć system amortyzujący. Na rynku znajdziemy także specjalistyczne uprzęże, służące to pracy w szczególnych warunkach – wśród nich są takie, które umożliwiają na przykład wykonywanie pracy w podwieszeniu.
W przypadku szelek bezpieczeństwa dużą rolę odgrywa również dobranie odpowiedniego rozmiaru. Najlepiej dopasowywać go indywidualnie i po prostu zmierzyć szelki przed zakupem. Wygoda w ich użytkowaniu jest bowiem niezwykle ważna. Po zapięciu uprzęży pracownik powinien mieć możliwość komfortowych ruchów, w tym pracowania w pozycji pochylonej czy przykucniętej, co często jest konieczne na budowie. Jako że szelki bezpieczeństwa należą do najbardziej istotnych elementów ochrony indywidualnej, trzeba także regularnie je kontrolować. Zwłaszcza tańsze modele mogą mieć bowiem ograniczoną żywotność.
Systemy łącząco-amortyzujące
Z szelkami bezpieczeństwa wiążą się systemy łącząco-amortyzujące. To one są przypinane do uprzęży. Wspólnym zadaniem obu elementów jest zmniejszenie drogi spadania w czasie wypadku i zminimalizowanie sił, jakie działają na ciało w czasie upadku. Ważne jest również to, by siły wyzwalane w czasie wyhamowywania ciała pracownika oddziaływały na nie jak najbardziej równomiernie, nie obciążając wrażliwych miejsc.
Jednym z najpopularniejszych systemów, o których mowa, jest linka bezpieczeństwa z amortyzatorem. Jej maksymalna długość dopuszczona do użytku przez przepisy to dwa metry. Linki bezpieczeństwa powinny spełniać założenia zawarte w normie PN-EN 354. Zgodnie z nimi mogą być wykonane z materiałów syntetycznych lub specjalnej taśmy, ale dopuszczalne są również liny stalowe. Najczęściej używa się jednak linek bezpieczeństwa wykonanych z włókien poliamidowych o różnej średnicy.
Amortyzatory i urządzenia samohamowne
Do wielu linek dołącza się amortyzatory. Dzięki nim długość spadania nieco się wydłuża, co pozwala na wyhamowanie bez nadmiernych szarpnięć. Dla amortyzatorów wyznacznikiem bezpieczeństwa jest norma PN-EN 355. Istotnym elementem w systemach łącząco-amortyzujących są również zatrzaśniki. W tym przypadku ważna jest szerokość ich otwarcia, która musi być dopasowana do uprzęży – to za ich pośrednictwem przypina się do niej linkę. Na rynku znajdziemy różne typy takich zapięć, zarówno połączone z linką bezpieczeństwa na stałe, jak i stanowiące osobny, odpinany element.
W skład systemów łącząco-amortyzujących mogą wchodzić także urządzenia samohamowne. Dzięki nim pracownik na budowie może swobodnie się poruszać, a sprężyna znajdująca się w zestawie automatycznie rozciąga się do odpowiedniej długości. Użytkowanie takich urządzeń jest nieco bardziej skomplikowane niż standardowych systemów amortyzujących, dobrze sprawdzają się jednak w czasie pracy przy drabinach oraz na dachu.
Punkty zakotwienia
Trzeci element, który wchodzi w skład indywidualnego sprzętu do pracy na wysokości, to punkt zakotwienia. Znajduje się po drugiej stronie zestawu asekuracyjnego. Jest połączony z systemami amortyzująco-łączącymi. Mocuje się go do różnego rodzaju elementów konstrukcyjnych, umieszczając nad głową pracownika. Trzeba go solidnie zamontować, aby był w stanie utrzymać ciężar spadającego ciała.
Punkty zakotwienia dzieli się na kilka klas w zależności od tego, do czego można je przyczepić. Klasa A oznacza mocowanie do ścian i stropów, B – przenośne urządzenia do zakotwienia, C – punkty z liną poziomą. Urządzenia przypisane do klasy D opierają się z kolei na poziomych szynach, a E na tak zwanych bezwładnych masach kotwiczących.
Na budowach najczęściej stosowane są jednak punkty zakotwienia mocowane do elementów konstrukcyjnych takich jak wspomniane ściany, stropy oraz nadproża. Ważne jest jednak, by te części konstrukcji były wytrzymałe i solidne. Warto na to uważać szczególnie w czasie prac budowlanych związanych z remontami, gdzie dominują konstrukcje ze starych materiałów. Pracując na dachu należy z kolei pamiętać, że do kotwiczenia nie nadają się również kominy, które mogą nie wytrzymać przeciążeń w razie ewentualnego upadku.
Autor:
Damian
Absolwent Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pasjonuje się sportem i historią. Na co dzień zajmuje się mediami społecznościowymi i marketingiem.